ΑΓΕΛΑΔΕΣ
Το ενήλικο θηλυκό μηρυκαστικό ζώο του γένους Βους. Το αρσενικό ονομάζεται ταύρος ενώ βόδι λέγεται ο ταύρος που προορίζεται για κρεατοπαραγωγή ή για εργασία. Το μικρής ηλικίας αρσενικό ή θηλυκό λέγεται μοσχάρι.
Η αγελάδα είναι το κυριότερο παραγωγικό ζώο που ο άνθρωπος εξημέρωσε και το έκανε κατοικίδιο από πολύ παλιά εποχή. Αρχική της πατρίδα ήταν η Ασία, από την οποία απλώθηκε σ’ όλη τη Γη, μαζί με τον άνθρωπο. Οι φυσικοί παράγοντες κάθε τόπου, όπου εγκαταστάθηκε (κλίμα, τροφή, ποιότητα εδάφους, υψόμετρο κτλ.) την ανάγκασαν σε προσαρμογή, όπως άλλωστε όλα τα ζωικά είδη. Έτσι δημιουργήθηκαν οι διάφορες φυλές αγελάδων με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Τη διαφοροποίηση αυτή επαύξησε, από τις αρχές του περασμένου αιώνα, η δράση του ανθρώπου στην Ευρώπη που, χρησιμοποιώντας ζωοτεχνικές μεθόδους (επιλογή, διασταύρωση, πλούσια διατροφή κ.ά.), κατόρθωσε να της δώσει τη σημερινή μορφή της «βελτιωμένης» αγελάδας. Στα δυτικά κυρίως η «βελτίωση» προχώρησε περισσότερο. Σ’ αυτό βοήθησαν και οι πολύ ευνοϊκές για την αγελάδα συνθήκες των παράκτιων περιοχών και των νησιών της Μάγχης, της Βόρειας θάλασσας και της Αγγλίας, όπως είναι το εύκρατο κλίμα και η υγρασία που διατηρούν καταπράσινα λιβάδια όλο το χρόνο. Οι βελτιωμένες αυτές φυλές μεταφέρθηκαν και κατέκτησαν την Αμερική και ήδη απλώνονται σ’ όλο τον κόσμο.
Η αγελάδα χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο για γαλακτοπαραγωγή και αναπαραγωγή, το βόδι και κυρίως το μοσχάρι για κρεατοπαραγωγή, ενώ ο ταύρος μόνο για αναπαραγωγή. Τα βόδια χρησιμοποιούνταν παλαιότερα και για τις αγροτικές εργασίες.
Στην Ελλάδα έχουμε ακόμη την αγελάδα της εγχώριας φυλής, δημιούργημα του ζεστού και ξερού μας κλίματος και της φτωχής μας γης. Είναι μικρόσωμη, τραχιά και ικανή να περπατάει όλη τη μέρα. Δίνει γάλα όσο χρειάζεται για το μοσχάρι της. Το τρίχωμά της είναι τραχύ με χρώμα σταχτόμαυρο που λέγεται «μελισσό». Τα νεαρά ζώα είναι περίπου μαύρα και με την ηλικία γίνονται σταχτιά ως άσπρα.
Η φυλή αυτή εξαφανίζεται βαθμηδόν. Την εκτοπίζουν οι βελτιωμένες φυλές που εισάγονται από διάφορες χώρες. Εισάγονται μοσχάρια θηλυκά, αγελάδες ή και ταύροι, που διασταυρώνονται με τις εγχώριες αγελάδες και έτσι, βαθμηδόν, οι απόγονοι είναι βελτιωμένοι.
Η βελτιωμένη αγελάδα είναι μεγαλόσωμη, αναπτύσσεται γρήγορα και φτάνει πολύ νωρίς σε ηλικία αναπαραγωγής. Παράγει γάλα σε μεγάλη ποσότητα. Έχει όμως και ανάγκη τροφής σε μεγάλες, επίσης, ποσότητες, που στην Ελλάδα μπορούμε να εξασφαλίσουμε μόνο με προϊόντα της γεωργίας, επειδή δε διαθέτουμε λιβάδια. Είναι και ευαίσθητη σε παθήσεις πολύ σπάνιες ή άγνωστες στις παλιές μικρές αγελάδες. Η απομάκρυνση από τη φυσική ζωή με τον ενσταυλισμό, που ο άνθρωπος της επέβαλε για να εξασφαλίσει μεγαλύτερες αποδόσεις, προκαλεί στον οργανισμό της διαταραχές, που εκδηλώνονται με παθήσεις. Σοβαρό πρόβλημα δημιούργησε η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια, γνωστή και ως «νόσος των τρελών αγελάδων», που εμφανίστηκε στα τέλη του 20ού αιώνα, αρχικά στην Αγγλία και αργότερα και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες και είναι επικίνδυνη, γιατί μεταδίδεται και στον άνθρωπο, διαμέσου της τροφικής αλυσίδας.